Opnieuw beginnen op Lesbos

Dit blog had eigenlijk over mijn ervaringen in Kameroen moeten gaan, maar soms heeft het leven andere plannen met je. Ik schrijf dit blog terwijl ik in een vluchtelingenkamp aan het werk ben op Lesbos. Ik geloof dat ik over deze vreemde wending zelf nog het meest verbaasd ben. Niet op de laatste plaats omdat ik tussen de ellende op Lesbos zoveel mooie dingen heb meegemaakt waardoor ik weer vertrouwen heb gekregen in (een klein gedeelte) van de mensheid. Mijn ervaringen op Lesbos waren zo bijzonder dat ik ze in een volgend blog graag met jullie zou willen delen. In dit blog eerst een verslag van de reis van Kameroen naar Lesbos.

Ik ben uiteindelijk bijna drie weken in Kameroen geweest en ik heb daar een hele toffe tijd gehad. Het klikte heel goed met de andere vrijwilligers en we leefden zo intensief samen dat we binnen no-time een kleine familie vormden. Samen deden we boodschappen op de markt, aten we vis aan de straatkant, speelden we eindeloze kaartspelletjes en gingen we er in het weekend op uit om te gaan zwemmen in het zwembad van een luxe hotel of werkten we samen met de lokale bevolking op het land. Op doordeweekse dagen gaven we les op drie verschillende scholen in het dorp. Malaria preventielessen voornamelijk, maar ook voedingswetenschappen en gender educatie. We waren gesetteld en door het intensieve contact dat we met de mensen uit de wijk hadden, hadden we ook het gevoel bescherming van de lokale bevolking te hebben.

Ons leven was een droom. Een droom die snel uit elkaar zou spatten, zo bleek al snel, want na een paar weken ging het mis. Ons huis werd op een avond door vier gemaskerde mannen met machetes overvallen. Ik zal niet in detail treden over wat zich in dat moment heeft afgespeeld, maar ik hou het erbij dat het een nachtmerrie was. Godzijdank kwamen we er alle vier uiteindelijk ongedeerd vanaf. De lokale bevolking heeft ons daarna super goed opgevangen en verzorgd, ze waren verbouwereerd dat zoiets in hun dorp kon plaatsvinden. Hoewel Kameroen een land met extra veiligheidsrisico’s is, was zoiets volgens hen nog nooit voorgekomen en allesbehalve gebruikelijk. Ook de politie en de Duitse ambassade, met wie we ter plekke goed contact hadden, bevestigden dit beeld. Toch besloot ik kort daarna terug naar huis te keren. Als zelfs de lokale bevolking je geen bescherming meer kan bieden dan houdt het op.

Verdrietig en ontwricht keerde ik onverrichter zaken naar Nederland terug. Ik voelde me ontheemd en besloot rust te zoeken door in retraite te gaan in een Boeddhistisch klooster in Noord-Friesland. Daar werd ik hartelijk ontvangen door Sherab, een (Nederlandse) Boeddhistische Monnik die jarenlang in de leer was geweest bij een Boeddhistische Lama (een religieus leraar) en in z’n eentje het Boeddhistische centrum runde. Het centrum lag verscholen in de Friese polder in Hantum. Behalve een brievenbus, een bushalte, één café en dertig huizen was er helemaal niets. In het centrum mediteerde ik drie keer per dag. Tijdens de maaltijden praatte ik met Sherab en de andere bezoekers van het centrum over het Boeddhisme, over Sjamanistische gebruiken en filosofeerden we over het leven terwijl we liters thee dronken.

Volgens Sherab komen alle erge dingen die een mens in het leven meemaakt voort uit slecht karma. Volgens de Boeddhistische levenswijze bouwt ieder mens in zijn leven goed en slecht karma op. Goed karma verkrijgt men door een goed mens te zijn en zijn leven in dienst van andere mensen te stellen. Slecht karma wordt opgebouwd door slechte daden, ego en eigenbelang. Reïncarnatie is een van de belangrijkste uitgangspunten van het Boeddhisme. Wie in dit leven slechte dingen heeft gedaan zal daar in zijn volgende leven voor moeten boeten, aldus de Boeddhistische leer. Hetzelfde geldt voor goed karma. Wie in dit leven een goed mens is (geweest) zal daar in zijn volgende leven profijt van hebben. Persoonlijke ontwikkeling en de ontplooiing van de ziel vormen dan ook de kernwaarden van de Boeddhistische levensfilosofie. Volgens Sherab waren de slechte dingen die in mijn leven gebeurd waren dan ook het resultaat van het slechte karma dat ik in mijn vorige leven had verzameld. De sleutel tot genezing lag volgens hem in het liefde en mededogen blijven opbrengen voor de wereld, ongeacht het aantal erge of slechte dingen die een mens kan worden aangedaan.

Hoe mooi ik de Boeddhistische levensfilosofie ook vind, ik ben er nog steeds niet uit of ik in reïncarnatie geloof. Ik vind het een mooie gedachte, dat je je goede en slechte daden als een soort Air Miles kan sparen voor je volgende leven, maar toch ben ik ook van mening dat het allemaal nu gebeurt en dat de tegenwoordige tijd alles is dat we in dit leven hebben en dat we er daarom alles uit moeten halen wat erin zit. Toch hebben Sherab’s levenslessen voor mij heilzaam gewerkt. Na een intense ervaring als een overval ben je geneigd niemand meer te vertrouwen en jezelf af te sluiten, maar wie liefde en vriendelijkheid wil ontvangen moet zich juist openstellen en inderdaad liefde en mededogen voor anderen tonen. Maar hoe doe je dat vervolgens dan? Na mijn mini-retraite reisde ik door naar de Waddeneilanden om op Terschelling het antwoord te zoeken. Ik huurde een fiets en fietste het hele eiland rond. Ik maakte lange wandelingen door de duinen en over het strand en ik las een paar boeken uit. Ik vind het bijzonder om te merken welke geneeskrachtige werking de natuur kan hebben. Op Terschelling leerde ik de Boeddhistische levenslessen integreren en liet ik los wat ik niet kon veranderen.

Om de les over liefde en mededogen tonen voor anderen ook in mijn eigen leven toe te passen besloot ik naar Griekenland te vliegen om daar in een vluchtelingenkamp ondersteuning te gaan bieden. Op Lesbos pakte ik de draad van m’n leven weer op en slaagde ik erin om een nieuwe start te maken. Een nieuwe start op studiegebied, omdat ik hier begonnen ben om een doorstart te maken met mijn onderzoek. Maar zonder het te verwachten bleek Lesbos ook een nieuw begin voor mij persoonlijk. Nog nooit heb ik in zo’n korte tijd zoveel leuke en lieve mensen ontmoet. Mijn team van collega’s op Lesbos waren ontzettend leuke mensen waar ik een goede klik mee had en onze teamleidsters waren een groep van jonge meiden met nog meer enthousiasme als wijzelf.

Belangrijker nog was dat de vluchtelingen waar we mee werkten allemaal zo vriendelijk en openhartig waren dat we met heel veel plezier diensten van s’ ochtends vroeg tot s’ avonds laat draaiden. Deze mensen lieten me inzien dat er, ongeacht hoeveel je onderweg ook kwijtraakt, er nog zoveel in het leven te vieren valt. Zij hadden hun hele hebben en houwen in hun land van herkomst achtergelaten, maar stonden wel elke ochtend om half acht zingend en dansend 1240 ontbijten klaar te maken. Het werk op Lesbos heeft me geholpen de dingen in perspectief te plaatsen. Mijn eigen problemen vallen zo in het niet bij wat deze mensen door hebben moeten maken. Vluchtelingenwerk werkt voor mij ontzettend relativerend. Niet alleen omdat ik door deze ervaringen mijn eigen problemen kan relativeren, maar misschien nog wel meer omdat het hier zijn me helpt om de wereld beter te begrijpen. Al jaren lees ik stukken in de krant over de vluchtelingencrisis en al jaren probeer ik te begrijpen wat er godsnaam aan de hand is. Hier zijn en midden in het werkveld staan geeft zo’n ander beeld dan alles dat ik in de krant gelezen heb. Er midden in staan helpt me om een eigen waarheid te construeren en ik vind dat dat heel hard nodig is in een tijd waarin sociale media en fake news de wereld domineren.

Nu Kameroen achter me ligt zie ik ook in hoe ontzettend leuk het was om te mogen ervaren hoe de mensen daar leven. Ik heb mijn reis niet kunnen voltooien, maar ik heb wel een hele goede indruk gekregen van hoe de plattelandse bevolking van Kameroen leeft. Bovendien heb ik er drie vrienden voor het leven bij, want als je samen een overval moet doormaken ben je voor de rest van je leven met elkaar verbonden. Ook de intensieve samenwerking met mijn team op Lesbos heeft me nieuwe vrienden opgeleverd en heeft me talloze ervaringen rijker gemaakt. Had de overval in Kameroen niet plaatsgevonden dan waren al deze ervaringen aan me voorbij gegaan. De reis heeft uiteindelijk heel anders uitgepakt dan ik had gepland, maar is dat ook niet het geval met het hele leven?

Eigenlijk heb ik al met al dus heel veel gewonnen met deze hele onderneming.

Jelle Brandt Corstius schreef in Arctisch Dagboek een mooie passage over (ongeplande) reizen die me bij is gebleven:

‘’Bij reizen gaat het niet om de eindbestemming, maar om de weg ernaartoe. De eindbestemming is gewoon een excuus om een reis te maken, maar echt geslaagd is de reis pas als je de eindbestemming nooit bereikt. Als je een reis hebt gemaakt die je van te voren niet in je hoofd had.’’